Ağır Metaller Üzerine

Ağır Metaller Üzerine

Hepimiz ağır metallerin insan sağlığı ve çevre için zararlı olduğunu biliyoruz. Ben burada ağır metallere nasıl maruz kaldığımızdan, maruziyet sonucu meydana gelebilecek tehlikelerden ve bu tehlikelerin meydana gelme riskini azaltacak birkaç çözümden bahsedeceğim.

Ağır metaller, metal ve yarı metaller için oluşturulmuş ayırıcı bir gruptur. Bütün ağır metaller düşük konsantrasyonda bile toksik etki gösterirler. Bu toksik metaller havada, yüzey sularında ve toprakta birikme yoluyla çevreye salınırlar. İnsan vücudunda birikme eğilimi en fazla atmosferik salınımlarda olduğu için insan sağlığı açısından en tehlikeli olan da budur. Vücudumuza hava yolu ile girebildikleri gibi gıdalardan ve içme suyundan da girebilmektedir.

Aşağı yukarı 60 adet elementten oluşan ağır metaller grubunda temel metaller, geçiş metalleri (B grubu elementleri), lantanit (geçiş metallerinin bir alt serisi) ve aktinitler (lantanitlerin altındaki seri) yer almaktadır.

Besinlerle vücudumuza aldığımız demir, çinko, molibden, vanadyum ve manganez gibi metaller de ağır metaller sınıfına girmektedir. Hem çevreyi en çok kirleten, hem de insan sağlığı açısından tehlikeli metaller kurşun, kadmiyum, cıva ve arseniktir.

Eskiden prensesler tenlerini beyazlatmak için arsenik kullanırmış. Bilmiyorlarmış ki arsenik kan hücrelerini patlattığı için teni beyazlatır. Yazık olmuş vallahi. Başka bir rivayete göre de Roma imparatorluğunda su borularından yemek araç-gereçlerine kadar neredeyse tüm eşyalar kurşundan yapılırmış. Uzuun uzun yıllar sonra kadınların doğurganlığına bir haller olmaya başlamış, doğan çocuklarda da zihinsel hallenmeler olmuş. Roma imparatorluğunun yıkılma sebebi kurşunmuş yani. Kurşuna bak hele, koca imparatorlukta yönetici sınıfının düşünme kapasitesini düşürmüş, doğum oranını azaltmış, yaşam süresini kısaltmış, sonunda imparatorluğu çökertmiş. 1932’de de Japonya’da cıva içeren lağım, Minimata sahiline serbest bırakılmış. Cıva deniz ürünlerinde birikmiş, cıva ile kirlenmiş balık tüketimiyle birlikte nüfusta cıva zehirlenmeleri gözlenmiş. Hastalığa da “Minimata sendromu” demişler. Amma ve lakin ne yazık ki bazı ülkelerde ahşap koruyucu olarak arsenik, benzinlerde vuruntu önleyici olarak kurşun tetraetil bileşiği ve altın madenlerinin işlenmesinde cıva kullanılmaktadır.

Aslında arsenik suda çözünmeyen ve toksik olmayan gri bir maddedir. Onun çok zehirli hale gelmesine sebep olan şey ise sürekli olarak beyaz renkteki arsenik oksite dönüşmesidir. Cıvanın da metalik formu zehirli değildir ama buharlaşınca oldukça toksik hale gelir.

Ağır metaller, biz onlara maruz kaldıkça vücudumuzda birikiyorlar.

Peki vücudumuzda birikmeleri hangi hastalıklara sebebiyet veriyor?

Kanser, böbrek hastalıkları, karaciğer hastalıkları, gelişim geriliği, otizm, eklem hastalıkları, sinir sistemi rahatsızlıkları, parkinson, alzheimer, endokrin hastalıkları, hamilelik sırasında görülen anomaliler, alerjiler. Evet maalesef liste kabarık. Ayrıca en toksik ağır metaller olarak kabul edilen arsenik, kurşun, kadmiyum ve cıva, plasenta tarafından hiçbir süzülmeye uğramadan anneden bebeğe taşınır ve orada birikir. Haliyle bu da bebeklerde Otizm spektrum bozukluğu (ASD) riskini arttırabilmektedir. Ayrıca kas gelişimi yavaşlaması, düşük doğum ağırlığı, zihinsel büyüme geriliği ve düşük zeka düzeyine sebep olabilmektedir.

Arsenik, kurşun, kadmiyum ve cıvanın vücuttaki genel metabolik yolculuğu: ^⁂

	Arsenik	Kurşun	Kadmiyum	Cıva
Genel Alım Yolu	Ağız	Ağız ve burun	Ağız ve burun	Ağız
Sindirim Sistemi Absorpsiyonu	>20	~10	~5	~95
Biriktiği Organ	Keratinöz doku	Kemik, böbrek ve karaciğer	Böbrek ve karaciğer	Beyin, böbrek ve karaciğer
Genel Atılım Yolu	İdrar	İdrar	İdrar	Dışkı
Biyolojik Yarılanma Ömrü	10-30 yıl	20 yıl	>10 yıl	70 yıl

⁂ Kaynak: Sert, S., “Bebeklerde Ağır Metal (As, Pb, Cd ve Hg) Toksisitesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Kimya ve Sanayi, 2 (7), 30-36, 2016.

Gelelim ağır metallerin vücudumuzda birikmesine sebep olacak risk faktörlerini nasıl ortadan kaldıracağımıza:

Sigara içmeyelim lütfen; sigarada kadmiyum, alüminyum ve kurşun vardır.
Amalgam dolgu yaptırmayalım lütfen; amalgam dolguda cıva vardır.
Gıdalarımız için alüminyum folyo kullanmamaya özen gösterelim, özellikle alüminyum folyoyu ısıyla buluşturup alüminyumun gıdaya geçmesine sebep olmayalım lütfen; zaten söyledim alüminyum gıdaya geçer.
Gelişigüzel aşı yaptırmayalım lütfen; aşılarda koruyucu madde olarak cıva vardır.
Floresan ampullerimize dikkat edelim, kırılırsa pencereleri açarak odayı birkaç saat havalandıralım lütfen; floresan ampulde cıva vardır.
Pillerimizi çöpe değil, pil toplama merkezlerine atalım lütfen; pillerde cıva, kadmiyum ve kurşun vardır.
Bana göre en zoru, Simge’ye göre ise en kolayı da, benim sevdiğim kadar Simge’nin de nefret ettiği midyeden uzak durmak. Ama ne yazık ki söylemek zorundayım, midyeden uzak duralım, en azından çooook nadiren tüketelim lütfen; midye ağır metal mıknatısıdır adeta.