FMEA / HMEA

Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) / Hata Modu ve Etkileri Analizi (HMEA)

Ürün alıcıya teslim edilmeden önce; tasarımdan, sistemden, süreçten, servisten kaynaklı ya da bilinen potansiyel hataların tanımlanmasına, belirlenmesine ve giderilmesine yarayan bir mühendislik tekniğidir.

FMEA kullanarak, olası hata türleri belirlenebilir ve etki şiddetleri derecelendirilebilir. Yetersizlikler önem durumuna göre sıralanabilir ve bir daha ortaya çıkmamaları için tedbir alınabilir. Kısacası FMEA, Kritik hata risklerini ortadan kaldırmaya yarayan, ürünü geliştirecek tüm değişikliklerin, testlerin ve prosedürlerin belirlenmesi için kullanılan bir tekniktir.

FMEA Türleri:

Sistem FMEA – Potansiyel hata türleri üzerine yoğunlaşır
Tasarım FMEA – Üretime geçilmeden önce analizde kullanılır
Süreç FMEA – İmalat süreci analizinde kullanılır
Servis FMEA – Sistem veya süreç eksikliklerinin sebep olduğu hata türleri üzerine yoğunlaşır

FMEA, ilk stajımda deneyimleme fırsatı bulduğum bir teknik ve elimden geldiğince yalın bir şekilde aktarmaya çalışacağım.

FMEA bir takım çalışması, dolayısıyla bireysel olarak yapılamaz. Çünkü Risk Öncelik Göstergelerinin (RÖG) belirlenmesi tecrübe gerektiren bir iştir. Gündemdeki projeye göre uygun bir ekip belirlenir. Ekip bireyleri farklı birimlerden olabilir, olmalıdır da. Kişi sayısı minimum 3, maksimum 7 kişi olmalıdır. Nitekim ben deneyimlerken 4 kişilik bir ekip oluşturulmuştu. Liderlik her konuda olduğu gibi FMEA için de kilit nokta. Öyle bir takım lideri seçilmeli ki, seçilen lider zaman kaybını önleyerek toplantıları düzenlemeli, ekibi yönlendirmeli ve sürekli olarak ekibi kontrol altında tutabilmeli.

Hata önceliğini belirlemek için 3 ana başlık vardır:

Meydana gelme olasılığı – hatanın frekansıdır
Şiddet – hatanın etkisi ile ilgili olduğundan önceliği vardır
Keşfedilebilirlik – müşteri ile ilgili olduğundan meydana çıkma olasılığından önce gelir. Çünkü keşfedilebilirlik; hatayı müşteriden önce yakalayabilme becerisidir.

Hata Türü / Failure Mode

Ürünün ya da sürecin kusur veya uyumsuzluk durumudur. Tipik hata türleri: kırık, kirli, çalışmıyor, çatlak vb. hatalardır.

Hata Sebebi / Failure Causes

Hataya sebebiyet veren üretim yetersizliğidir. Hata sebepleri, süreç girdi değişkenleri ile ilişkili üretim değişkenliğinin temelidir. Bu hata sebepleri “düzeltilebilecek” ya da “kontrol edilebilecek” şekilde tanımlanır.

Hata Etkisi / Failure Effect

Hata türü önlenemediğinde veya kontrol altına alınamadığında ürüne son haldeki etkisinin belirlenmesi aşamasıdır. İlgili hatanın yasal düzenlemeler karşısındaki durumu, kullanım aşamasında yaratabileceği tehlikeler, benzer durumlar akabinde sonuçların ne olduğu mutlaka hatanın etkisi belirlenirken göz önüne alınmalıdır.

Risk Öncelik Göstergesi (RÖG)

Yukarıda belirttiğim, hata önceliğini belirleyen üç unsur (meydana gelme olasılığı, şiddet ve keşfedilebilirlik) belirlendikten sonra risk baz alınarak değerlendirme yapılır.

Risk tanımlamaları:

Küçük (minor) – herhangi bir faaliyete gerek yok
Orta (moderate) – faaliyet planlanabilir
Yüksek (high) – faaliyet planlanır
Kritik (critical) – faaliyet planı ardından gerekli değişiklikler yapılır

FMEA çıktısı = RÖG

RÖG = potansiyel hata, hata etkisi ve bu hatanın alıcıya ulaşmadan önce keşfedilmesi yeteneğine bağlı olarak hesaplanan sayı. Yani,

RÖG = Şiddet (Etki) X Ortaya Çıkma (Sebep) X Keşfedilebilirlik (Kontrol)

Şeklinde hesaplanır.

Derecelendirme için herhangi bir kriter yoktur ve genellikle 1-10 kriteri kullanılır.

Tasarım FMEA için Ortaya Çıkma Olasılığı Derecelendirme Tablosu

Tasarım FMEA için Şiddet Derecelendirme Tablosu

Tasarım FMEA için keşfedilebilirlik Derecelendirme Tablosu

FMEA İyileştirme Planı

RÖG Pareto diyagramına bağlı olarak önerilen faaliyetleri belgelendirir. Faaliyetin gerçekleştirilmesinden ve gerekli verilerin derlenmesinden sorumlu olanı gösterir. Faaliyet tamamlandığında RÖG yeniden hesaplanır.

Önerilen İyileştirme Faaliyetleri

Hatanın ortaya çıkma sıklığını azaltacak faaliyetlerdir. Tasarım değişikliği, toleransın değiştirilmesi, test yöntemlerinin değişimi, faaliyet planının iyileştirilmesi gibi yöntemlerle sağlanabilir. İyileştirme faaliyetleri ile şiddet derecesini azaltmak mümkün değildir! İyileştirme faaliyetleri yalnızca kusurun ortaya çıkma şansını azaltır.

Sonuç itibariyle, TKY anlayışının özünü oluşturan müşteri gereksinimlerinin karşılanması ilkesi FMEA uygulamasıyla ciddi ölçüde güvence altına alınabilmektedir ve olası hataları ortaya çıkmadan önce önlemeye yönelik çok güçlü bir sayısal analiz tekniğidir.

Simge.