Proses Kontrol

Proses Kontrol

Mühendislik eğitimine başladığım ilk andan beri bir “proses” lafıdır gitti. Başlarda ne demek bu proses diye anlayamadım bir türlü. Sözlüğe yazarsın “süreç” çıkar, tanımına bakarsın “girdileri çıktılara dönüştüren faaliyetler dizisi” çıkar. Bu tanımdan da tiksiniyorum hani. “İçerisinde kimyasal veya fiziksel olayların meydana geldiği ekipman ile birlikte bu olayların bütünüdür” deseniz ölür müsünüz yani. Aslında bu da sıkıcı bir tanım ama zaten üzerine çok kafa yoracak bir terim değil bu “proses”. Mesela “maleik anhidrit üretim prosesi”. Böyle yerlerde kullanılıyor işte.

Proses kontrol ise, proseste bir büyüklük veya şartın istenen değerde tutulmasıdır. Büyüklüğün değeri ölçülür ve istenilen değerle karşılaştırılır. Elde edilen fark “hata” dır. Elde edilen bu hatayı azaltmak için önlemler alınır.

Bir kimyasal prosesin güvenli bir şekilde çalışması için tesis çalışanlarının güvenliği sağlanmalıdır. Yani çalışma sıcaklığı, basıncı ve kimyasal konsantrasyonları gibi parametreler tolerans sınırları içinde tutulmalıdır. Örneğin bir reaktör en fazla 15 atm basınçta çalışabilecek şekilde dizayn edildiyse, basıncı 15 atm’nin altında tutabilecek bir kontrol sisteminin bulunması gereklidir.

Aynı zamanda bir tesiste üretilecek ürün miktarı bellidir, bu miktarda ve istenen kalitede üretilmelidir. Örneğin günde 90 ton ve %95 saflıkta ürün üretilecekse, tesiste bu şartı sağlayacak bir kontrol sistemi bulunmalıdır.

Bir kimyasal tesiste bulunan ekipmanlar, çalışma sırasında kendi tabiatlarından kaynaklanan birtakım kısıtlamalara sahiptir. Örneğin tanklar taşmamalıdır veya pompalar belirli bir net emme yüksekliğini devam ettirmelidir. Yine aynı şekilde bu ve bunun gibi şartları da sağlayacak bir kontrol sistemi bulunmalıdır.

Alarmlar

Alarmlar, ciddi potansiyel tehlikeleri ve proses koşullarındaki sapmaları haber vermek amacıyla kullanılır. Cihaz, otomatik olarak tehlikeyi önlemek için pompaların durdurulması ve vanaların kapatılması gibi güvenlik sistemini işletmek üzere bir yanıltma sistemine bağlanır.

Sonuç olarak proses kontrolün amacının proses değişkenlerinin değerlerini, istenene yakın bir değerde devam ettirmek olduğu söylenebilir. Bu amaçla seviye, basınç, akış, ısı, kaynatıcı ve buharlaştırıcı, damıtma kolonu, ve reaktör kontrolü uygun cihazların kullanımıyla yapılmaktadır.

Özge.